Nowe problemy, stare wartości (K. Tubylewicz, Moraliści. Jak Szwedzi uczą się na błędach i inne historie)

„Moraliści” Katarzyny Tubylewicz to ciekawe połączenie reportażu, wywiadu, artykułu prasowego i refleksji własnych. Ten niejednolity formalnie zbiór stanowi próbę pokazania nieoczywistego obrazu Szwecji. Autorka nie jest, oczywiście, pierwszą, która usiłuje się zmierzyć z tym, co współcześnie zmusza opisywany przez nią kraj do znalezienia sposobu rozwiązania nowych problemów oraz przewartościowania niektórych, wcześniej dobrze się sprawdzających, zasad. Kwestie te poruszane są chociażby w reportażach tych dziennikarzy, o których Tubylewicz również pisze, a mianowicie Elisabeth Åsbrink, Åsne Seierstad czy Macieja Zaremby Bielawskiego. Czytelnicy tzw. skandynawskich kryminałów pewnie też potwierdzą, że również w literaturze popularnej problemy te są przywoływane. Na plan pierwszy w wielogłosowej opowieści Tubylewicz wysuwa się kwestia imigrantów oraz zagrożeń wynikających z terroryzmu. Autorka pokazuje problem w sposób wielowymiarowy – rozmawia z policjantem, który przyjechał do Szwecji z Afganistanu, z kierowniczką ośrodka dla uchodźców, z kobietą, która wie, jak straszne są skutki kulturowego łączenia honoru z religią, i walczy z przenoszeniem nieakceptowanych zwyczajów do nowych miejsc zamieszkania. Wyeksponowane zostają także inne ważne społecznie zagadnienia. Tubylewicz jest zainteresowana prawami kobiet (także jeśli chodzi o docenienie twórczości pisarek przez różnego rodzaju gremia przyznające nagrody), solidarnością i różnorodnością (pojawia się wątek praw gejów). Warto zwrócić uwagę na to, iż rozmowa o tym, co dotyczy obecności w przestrzeni publicznej różnego rodzaju grup, zyskuje zwykle nie tylko wymiar polityczny, ale i kulturowy. Pozostając wierną przekonaniu wyrażonemu w książce napisanej razem z Agatą Diduszko-Zyglewską „Szwecja czyta. Polska czyta”, że to właśnie literatura w dużej mierze kształtuje naszą mentalność i przekonania, także w „Moralistach” autorka udowadnia, że ważne są wzorce przekazywane przez kulturę. Na uwagę zasługuje puenta. Tubylewicz pozwala sobie na rodzaj wyznania wiary w Szwecję, akcentując fakt, iż opanowanie kryzysu odbędzie się nie tylko za sprawą działań rodowitych mieszkańców kraju, ale i imigrantów, współodpowiedzialnych za miejsce, które uznali za swoje.

Katarzyna Tubylewicz, Moraliści. Jak Szwedzi uczą się na błędach i inne historie, Wyd. Wielka Litera, Warszawa 2017.